Uprawnienia do pracy na wysokości – BHP i na co należy zwrócić uwagę, kiedy pracujesz na wysokości

Praca na wysokości należy do szczególnie niebezpiecznych i stanowi częstą przyczynę wypadków ciężkich i śmiertelnych. Dlatego podczas wykonywania prac na wysokości ogromne znaczenie ma zachowanie wyjątkowych środków ostrożności, a przepisy BHP zawierają wyraźne wskazówki na ten temat.

GIZO - Podnośniki nożycowe i teleskopowe
Fot. Prace na wysokości mogą być prowadzone przy użyciu podnośników koszowych.

 

Wykonywanie pracy na wysokości

Zgodnie z przepisami BHP, praca na wysokości oznacza działania dokonywane na rusztowaniach, stropach, kominach, drabinach, konstrukcjach budowlanych i innych podwyższeniach, które znajdują się na wysokości minimum jednego metra nad poziomem terenu lub podłogi. W sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa, praca na wysokości obejmuje również określenie progów wysokości oraz wyjątki, a także rodzaje zadań klasyfikowanych jako praca na wysokości.

Nie uznaje się za pracę na wysokości pracy (niezależnie od tego, jak wysoko jest ona prowadzona), jeśli:

  • miejsce jest osłonięte z każdej strony (do poziomu co najmniej półtora metra) ścianami pełnymi albo ścianami z oknami oszklonymi,
  • miejsce pracy wyposażone jest w inne stałe konstrukcje czy urządzenia, które chronią pracowników przed upadkiem z wysokości.

Do wykonywania pracy na wysokości konieczne są uprawnienia wysokościowe. Aby je uzyskać, należy poddać się badaniom wysokościowym.  W ramach badania do pracy na wysokości konieczne są wizyty u lekarzy trzech specjalizacji – u okulisty, laryngologa i neurologa. Po konsultacjach u tych specjalistów, jeśli nie ma żadnych przeciwwskazań, lekarz medycyny pracy wystawia orzeczenie stanowiące niejako pozwolenie na pracę na konkretnej (wskazanej w skierowaniu) wysokości. Zaświadczenie lekarskie jest niezbędne do pracy na wysokości. Im wyższa wysokość, na jakiej ma się odbywać praca, tym częstsze są obowiązkowe wizyty kontrolne – zwłaszcza, jeśli chodzi o kontrole okulistyczne. W Polsce praca na wysokości w okularach jest bowiem niedopuszczalna, ale pewnym rozwiązaniem w tej sytuacji może być noszenie soczewek kontaktowych. Uprawnienia wysokościowe wydawane są czasowo, w zależności od tego, na jakiej wysokości ma mieć miejsce dana praca:

  • praca na wysokości do 3 metrów – zezwolenie wydawane na 3 do 5 lat, w zależności od wskazań,
  • praca na wysokości powyżej 3 metrów – zezwolenie wydawane na 2 do 3 lat, w zależności od wskazań.

W sytuacji, gdy pracownik ma ponad 50 lat, badania powtarzane są rokrocznie. To, ile kosztują badania wysokościowe powyżej 3 metrów, zależy od lokalizacji i placówki, w jakiej są one wykonywane. Ceny rozpoczynają się od około 150 złotych.

Kto może pracować na wysokościach? 

Praca na wysokości jest możliwa pod warunkiem, że pracownik przejdzie badania wysokościowe i uzyska uprawnienia do jej wykonywania. Uprawnienia można otrzymać, przechodząc specjalistyczne szkolenie, zakończone zdanym egzaminem w jednostce mającej pozwolenie na organizację tego typu kursów. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. dotyczącym przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, pracodawcy mają obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa pracownikom wykonującym prace na wysokości. Program szkoleń obejmuje między innymi:

  • przepisy BHP i wymogi prawne odnośnie do prac na wysokości,
  • charakterystykę prac na wysokości,
  • zasady dotyczące wyboru, stosowania i kontroli sprzętu,
  • reguły mówiące o asekuracji indywidualnej oraz zbiorowej,
  • omówienie zagrożeń przy prowadzeniu prac na wysokości,
  • techniki ratownicze,
  • zajęcia praktyczne,
  • zajęcia z udzielania pierwszej pomocy.

Praca na wysokości może być więc wykonywana jedynie przez osoby, które:

  • posiadają aktualne orzeczenie lekarskie świadczące o braku przeciwwskazań do pracy na wysokości,
  • mają skierowanie na badania wysokościowe, w którym jest wyraźnie zaznaczone, czy chodzi o pracę na wysokości powyżej 3 metrów, czy poniżej tego pułapu,
  • odbyły szkolenie w zakresie przepisów BHP, a także instruktaż stanowiskowy, który zapoznał je ze specyfiką pracy na wysokości oraz zagrożeniami pojawiającymi się na tym stanowisku pracy,
  • mają zagwarantowany dostęp do środków ochrony indywidualnej i umieją się nimi posługiwać,
  • zostały zapoznane z oceną ryzyka zawodowego, jakie związane jest z pracą na wysokości.

Praca na wysokości a obowiązki pracodawcy

Ponieważ prace na wysokości zaliczane są do prac szczególnie niebezpiecznych, na pracodawcy spoczywa szereg obowiązków. Do najważniejszych należą między innymi:

  • bezpośredni nadzór nad pracami na wysokości wyznaczonych w tym celu osób,
  • zapewnienie środków ochrony indywidualnej i zbiorowej. Po przeprowadzeniu oceny ryzyka, pracodawca decyduje o rodzaju środków bezpieczeństwa, zaczynając od środków technicznych, a w razie ich niewystarczalności stosuje sprawne środki ochrony indywidualnej,
  • zapewnienie pracownikom instruktażu stanowiskowego, w tym:
    • imienny podział prac,
    • kolejność wykonywania poszczególnych zadań,
    • wymagania BHP przy danych czynnościach. Pracodawca ma także obowiązek zapewnić urządzenia chroniące pracownika, takie jak instalacja środków technicznych oraz regularna kontrola sprzętu ochrony indywidualnej.

Pracodawca ma także obowiązek zapewnić, by do miejsc, w których wykonywane są prace szczególnie niebezpieczne, dostęp miały jedynie osoby do tego upoważnione i odpowiednio poinstruowane.

Zabezpieczenia wymagane w pracy na wysokości

Prace na wysokości powinny być prowadzone z wykorzystaniem odpowiednich zabezpieczeń, w tym wymagane są środki ochrony zbiorowej. W przypadku powierzchni znajdujących się na wysokości powyżej metra nad poziomem ziemi lub podłogi, na których mogą przebywać pracownicy (lub które służą, jako przejścia), wymagane jest zainstalowanie balustrad składających się z poręczy ochronnych, umiejscowionych na wysokości minimum 1,1 metra oraz krawężników o wysokości co najmniej 0,15 metra.

Pracodawca jest zobowiązany by przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego, aby określić odpowiednie środki zabezpieczające.

Jeśli rodzaj i warunki wykonywania prac wysokościowych nie pozwalają na montaż balustrad, konieczne jest zastosowanie innych środków ochrony indywidualnej pracowników. Mają oni mieć zapewniony dostęp do sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości, do których zalicza się między innymi: hełm ochronny, szelki do pracy na wysokości z linką bezpieczeństwa zamocowaną do stałych elementów konstrukcyjnych, szelki z pasem biodrowym (do prac w podparciu) lub uprząż do pracy na wysokości.

Szczególny rodzaj prac na wysokości stanowią prace alpinistyczne, które wymagają specjalistycznego przeszkolenia i sprzętu oraz zaawansowanych umiejętności i są powierzane zwykle firmom specjalizującym się w takich właśnie pracach na wysokości.

Podnośniki koszowe w pracy na wysokościach

Do prac na wysokości często wykorzystuje się podnośniki koszowe. To nie tylko uniwersalne, ale i bardzo bezpieczne rozwiązanie. Na rynku dostępne są różne rodzaje takich podnośników. Zależnie od sposobu przemieszczania, podnośniki koszowe dzielą się:

  • podnośniki samojezdne,
  • podnośniki na naczepach,
  • podnośniki na samochodach.

W zależności od rodzaju ich konstrukcji, wyróżnia się natomiast:

W przypadku podnośnika koszowego, wynajem to cena – w zależności między innymi od rodzaju danego urządzenia – od około 80 złotych za godzinę, choć często zależy to od indywidualnych ustaleń. Wynajem podnośnika koszowego daje możliwość przeprowadzenia różnorodnych prac na wysokości, w tym na przykład napraw oświetlenia ulicznego, usunięcia konarów drzew czy montażu reklam.  Niezależnie jednak od rodzaju prac na wysokości, podczas korzystania z podnośnika koszowego pracownik powinien być wyposażony w kask, uprząż, rękawice oraz obuwie z gumową podeszwą, która zapewnia odpowiednią przyczepność do podłoża. Właściwie zabezpieczone powinno być również miejsc wykonywania prac – teren należy ogrodzić taśmami, które zapobiegają wchodzeniu osób postronnych na obszar, na którym – ze względu na wykonywane na wysokości prace – ich bezpieczeństwo mogłoby być zagrożone (jak na przykład podczas ścinania gałęzi drzew). Pracodawca ma obowiązek ocenić ryzyko pracy na wysokości i zapewnić najskuteczniejsze środki ochrony, w tym środki ochrony indywidualnej, takie jak kaski, uprzęże, systemy łączące i amortyzujące oraz punkty kotwiczenia.